Reljef

Zlatibor je planina izuzetne lepote čija su posebna geografska svojstva učinila da ova planina bude pravi dragulj zapadne Srbije. Pripada grupi Starovlaških planina, odnosno dinarskom planinskom masivu, koji se pruža zapadnim i jugozapadnim delovima Srbije. Najveći deo ovog područja ima izgled prstrane, zatalasane visoravni, prosečne nadmorske visine oko 1000 m, sa najvišim vrhovima Tornik (1496 m) i Čigota (1422 m).

Padine Zlatibora su naročito izražene u njegovom istočnom i severoistočnom delu, gde počinju Savinim brdom (1.132 m) pa se preko Grude (1.140 m), Ćavika (1.018 m) i Obadovog brda (948 m) završavaju čajetinskom Gradinom (1.160 m). Od čajetinske Gradine prema jugu počinje istočna granica Zlatibora, takođe omeđena strmim padinama ispod Pjevčaka (1.040 m), Bojišta (1.066 m) i Savičića glave (977 m), uključujući tako i Alin Potok u zlatiborsku visoravan. Dalje prema jugu zlatiborske padine se produžuju u izvorište LJubiške reke gde urastaju u planinski masiv Murtenice. Sa zlatiborske visoravni prema istoku štrče njeni delovi kao rtovi ili režnjevi, a jedan od njih je i venac Murtenice sa najvišim uzvišenjem Brijač (1.480 m). Prema jugozapadu zlatiborska visoravan je obeležena visokim i preko 10 km dugim grebenom Tornika, koji počinje kod Borove glave (1.147 m), pa se odatle prema severozapadu postepeno izdiže, da bi na Ravnom Torniku (1.431 m) i Velikom Torniku (1.496 m) dostigao najveće visine. Zapadne granice Zlatibora protežu se dolinom Jablanice, izbijaju na Crni Rzav kilometar nizvodno od ušća Ribnice, pa preko Lisičine (1.067 m), Lupoglava (1.092 m) i Bara izbijaju na Viogor (1.281 m), najveće uzvišenje Semegnjevske gore, čime se zaokružuju granice Zlatibora u geomorfološkom pogledu.

Posmatrajući zlatiborski masiv može se reći da se on nalazi između Uvca na jugu, sliva Moravice na istoku i Đetinje na severu, dok granica prema zapadu prati razvođe Belog Rzava, pritoke Uvca. Ova teritorija sastavljena je od tri krupne morfološke celine koje se u vidu pojaseva pružaju pravcem severozapad-jugoistok:

*duboko disecirani, klisurasti deo na jugozapadu (čavlovačko-semegnjevski deo) –  obuhvata teritoriju planine zapadno od linije Tornik-Kobilja glava-Lupoglav, koji se nalaze na južnom obodu Semegnjevske gore. Taj predeo se odlikuje velikom vertikalnom raščlanjenosti reljefa, sa klisurama reka Crnog Rzava i Ribnice, dubokim i do 300 m. Iz tog predela naročito se izdvaja vrh Tornik i Čavlovac

*niži deo razlomljenih površi na istoku (istočna celina) – obuhvata desno slivno područje Đetinje i levo Velikog Rzava. Nadmorska visina ovog dela opštine kreće se od 750 m oko sela Mačkat, do 1300 m na padinama predela Murtenice, tako da se nadmorska visina povećava od severa ka jugu.

*blago talasasta visoravan između njih (tipični Zlatibor) – sa severoistočne strane prethodnog pojasa, prostire se pojas blago zatalasane visoravni. Zbog blago zatalasanog reljefa i dosta prostora pod travnatim pokrivačem, ovaj deo Zlatibora mnogi nazivaju tipičnim Zlatiborom.  Prema severoistoku ovo područje oivičeno je rasednom linijom Leskov Vis – Čajetinska Gradine – Čigota, dok se prema jugu i jugoistoku naslanja na venac Tornika i prevoj Borova glava.

Preovlađujući udeo serpentina u sastavu terena ima veliki značaj za celokupni kompleks prirodnih uslova, kako fizičkogeografskih, tako i biogeografskih. On je svojevrsna podloga za formiranje specifičnih pejzaža, svakako uz određenu intervenciju antropogenih faktora. Serpentini su po površini veoma trošni. Ispresecani su mnogobrojnim pukotinama duž kojih lako cirkuliše voda. Posle serpentina, odnosno serpentisanih peridotita, najveće rasprostranjenje imaju krečnjaci i dolomiti srednjeg i gornjeg trijasa. Krečnjaci su ispresecani mnogim pukotinama, usled čega je podzemna cirkulacija vode u krečnjačkoj masi intezivna. Tipičan kraški reljef u pojedinim delovima Zlatibora uslovio je stvaranje brojnih geomorfoloških oblika poput pećina, uvala i vrtača, od kojih je najveća Stopića pećina uređena za turističke posete.

Izvor: Zlatiborska geografska studija (1991), autori: Ršumović, Milojević, Lazarević